მოცემულ შემთხვევაში ინოვაცია გვევლინება, როგორც ახალი ტექნოლოგიების და ბაზრის ცოდნა, რომელიც უზრუნველყოფს ისეთ ახალ პროდუქციას ან მომსახურებას, რასაც მომხმარებლები ისურვებდნენ. ესაა სიახლეს დამატებული კომერციალიზაციის შედეგი, პორტერის მიხედვით კი, რაღაცის კეთების ახალი გზა, რომლის კომერციალიზაციაც ხორციელდება. ეს პროცესი კი ვერ იქნება დამოუკიდებელი კომპანიის სტრატეგიული გეგმებისაგან და ამ კუთხით ასევე მნიშვნელოვანია ბაზრის ცოდნა, რომელიც წარმოადგენს გასაღების არხების, პროდუქტის მახასიათებლებისა და მომხმარებელთა მოლოდინის საფუძვლიან ცოდნას. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ახალ, ინოვაციურ პროდუქტს მიეკუთვნება პროდუქცია, რომელიც ღირს უფრო იაფი და, ამასთან ერთად, გაუმჯობესებული ფუნქციური დანიშნულებით.

ინოვაციური წარმოების პროცესის კარგი მაგალითია ცნობილი საავტომობილო კომპანია Ford-ი, რომელმაც მსოფლიოში პირველმა დანერგა მოძრავი საამწყობო ხაზი (კონვეირი), რამაც უზრუნველყო მაღალი კომერციალიზაციის ხარისხი [12].

საინტერესოა კომპანია Whirlpool-ის მიდგომა ინოვაციებისადმი, რომლის მიხედვითაც კრეატიული იდეების უმეტესობა სხვადასხვა სტრუქტურული ერთეულებისგან მოდის და მასში დასაქმებულ 80 000-ზე მეტ მომუშავეს საშულება აქვს პროდუტის განვითარების საკუთარი ინოვაციური ხედვა წარმოადნოს, საბოლოოდ კი ხდება ამ ყველაფრის ფართო მასშტაბიანი კომერციალიზაცია [14].

ზემოთ მოცემული ინფორმაციის განზოგადების საფუძველზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ ქვეყნების მხრიდან, მხოლოდ კვლევის და განვითარების მიმართულებით გაწეული დანახარჯების ზრდის ტენდენცია, ხშირ შემთხვევაში, არ განსაზღვრავს მათი ტექნოლოგიური და ინოვაციური პროცესების კომერციულ წარმატებას გლობალური მასშტაბით, აქ ასევე მნიშვნელოვანია თავად კომპანიების მხრიდან ინოვაციური პროცესების, როგორც მენეჯმენტის უმნიშვნელოვანესი კომპონენტის სწორი მართვა. აქვე აღასანიშნავია ადმინისტრაციული ინოვაციის დანიშნულება, როგორც გრძელვადიანი კონკურენტული უპირატესობის მიღწევის საუკეთესო გზა.

ინოვაციური მენეჯმენტის მოდელები

ინოვაციების მართვის სტატიკური მოდელები - რადიკალური ინოვაცია თანმიმდევრულის წინააღმდეგ. რადიკალურია ინოვაცია, როდესაც ტექნოლოგიური ცოდნა მნიშვნელოვნად იცვლება არსებულთან შედარებით, მას ასევე უწოდებენ ე.წ. ‘’ძველი ცოდნის განადგურებას’’. თანმიმდევრულის შემთხვევაში კი - პროდუქტის განვითარება ხორციელდება არსებული ტექნოლოგიური ცოდნის საფუძველზე.

ინოვაციების მართვის სტატიკურ მოდელებს მიეკუთვნება:

1.   აბერნათი-კლარკის მოდელი

ეს მოდელი (Abernathy W.J., Clark K.B.) გვთავაზობს განმარტებას თუ რატომაა საჭირო ზოგიერთი რადიკალური ტიპის ინოვაცია. მოდელის მიხედვით ფაქტობრივად არსებობს ორი სახის ცოდნა, რომელიც შესაბამება ინოვაციას, ესენია: ტექნოლოგია და ბაზარი. ტექნოლოგიური შესაძლებლობები შეიძლება მოძველდეს, მაგრამ მათი საბაზრო შესძლებლობები დარჩეს უცვლელი.

იმ შემთხვავაში, თუ ასეთი საბაზრო შესაძლებლობები მნიშვნელოვანია და რთული მისი მიღწევა, მოდელის მიხედვით ბაზრის ცოდნა, შეიძლება უფრო პრიორიტეტული გახდეს, ვიდრე ტექნოლოგიური გამოცდილება.

2. ჰენდერსონ-კლარკის მოდელი

ამ მოდელმა (Henderson M., Clark K. B.) საგონებელში ჩააგდო მისი ზოგიერთი მომხმარებელი იმ სირთულეებთან მიმართებით, რომელიც უკავშირდება მზარდ ინოვაციებს - ეს უკანასკნელი კი, როგორც ჩანს, ყოველ წუთს ცვლის არსებულ ტექნოლოგიებს. კვლევების შედეგად გამოიკვეთა, რომ სანამ პროდუქტი, რომელიც შედგება ცალკეული კომპონენტებისგან მიიღებს სრულყოფილ სახეს, მისი აწყობისას აუცილებელია ორი სახის ცოდნა - კომპონენტების ცოდნა და მათი ერთმანეთთან დაკავშირების უნარები, რასაც ამ მოდელის ავტორები არქიტექტურულ ცოდანას უწოდებენ. მაგალითად, კომპანია Xerox-ი დიდი ხნის განმავლობაში ცდილობდა ასლგადამღები კომპაქტური მოწყობილობის შექმნას, მიუხედავად იმისა, რომ მოცემული ტექნიკური მოწყობილობის მწარმოებელ პიონერად სწორედ ის მიიჩნევა.

3. დამანგრეველი ტექნოლოგიური ცვლილებების მოდელი

ეს მოდელი შეიმუშავა პროფესორ კლეიტონ ქრისტერსენმა (Christensen C.),ამ მოდელის გასაგებად წარმოვიდგინოთ ფირმა, რომელიც იწყებს ისეთ ინოვაციურ საქმიანობას და ქმნის პროდქუქციის ახალ ბაზარსა და ქსელს, რაც რადიკალურად ცვლის არსებულ ტექნოლოგიებს, თუმცა, ის საკმაოდ წარმატებულად იყენებდა ძველ ტექნოლოგიასაც. ამისთვის კი ფირმა იყენებს ისეთ აქტივებს, როგორიცა: პროდუქტის დიზაინი, ბრენდი, მომწოდებლებთან ურთიერთობა, მომხმარებლები, დისტრიბუტორები, აღჭურვილობა, ტექნოლოგიები და ფულადი სერვისები. ეს პროცესი კი საბოლოოდ სისტემაა, რომლის მეშვეობითაც ფირმა საკუთარ რესურსებს გარდაქმნის მომხმარებელთათვის უფრო უკეთეს ფასეულობად.

4. იმიტირებადი და ურთიერთშემავსებელი აქტივები: თისის მოდელი

მოცემული მოდელიც (Teece D. J.) ეფუძნება რადიკალურ ინოვაციებს, ამის მაგალითად შეიძლება მოვიყვანოთ კომპანია RC Coal, რომელმაც მას შემდეგ დაიწყო დიეტური გამაგრილებელი სასმელის წარმოება, რაც დაინახა, რომ Coca-cola-მ და Pepsi-მ დიდი მოგება მიიღეს მოცემული პროდუქტისაგან. როგორც მოდელის ავტორი ამტკიცებს, ამ შემთხვავაში კომპანიის მოგებას განსაზღვრავს სწორედ ორი ძირითადი ფაქტორი: იმიტირებადი და ურთიერთშემავსებელი აქტივები, რაც საშუალებას აძლევს კომპანებს აწარმოონ მსგავსი პროდუქტი [3, გვ. 14-28].

ინოვაციების მართვის დინამიკური მოდელები. ასეთი მოდელები ხასიათდება დინამიკურობით - ძველი თანდათანობით (ეტაპობრივად) ვითარდება და იცვლება ახლით. ეს გულისხმობს ევოლუციურ მიდგომას, რომელიც კონსოლიდირებულია ეკონომიკური ცვლილებების ევოლუციურ თეორიაში (ნელსონი, 1982) და ორგანიზაციებს აქვთ გარკვეული შესაძლებლობები და გადაწყვეტილებების მიღების წესები, რომლებიც დროთა განმავლობაში იცვლება პრობლემებისა და გამოწვევების დაძლევის მიზანმიმართული ძალისხმევით. დინამიკური მიდგომა მოიცავს შემდეგ ეტაპებს: ინოვაციათა ძიება, გადაღება, ჩამოყალიბების, კონტექსტუალიზაცია, გამოყენება, შეფასება და მხარდაჭერა [4, გვ.74].

ინოვაციურ მენეჯმენტში განასხვავებენ შედეგ დინამიკურ მოდელებს:

1. ატერბაკ-აბერნათის დინამიკური მოდელი

ავტორების აზრით, დინამიკურ ინოვაციურ პროცესს ადგილი აქვს მაშინ, როდესაც ინდუსტრაიში ტექნოლოგიების ევოლუცია მიმდინარე ფაზიდან გადადის გარდამავალ, ხოლო შემდეგ - სპეციფიკური ფაზაში. პირველი ფაზის დროს წარმოიქმნება ბევრი გაურკვევლობა და არასტაბილურობა, ტექნოლოგიების ცვლილებას გააჩნია თვითდინების სტრუქტურა (ფორმა). მეორე ფაზის დროს მწარმოებლებმა უკვე გაცნობიერეს მომხმარებლების მოთხოვნილებები და მოლოდინი, აქ უკვე შემოდის სტანდარტიზაციის კომპონენტები და უფრო მეტი აქცნტი გადადის პროდუქციის დიზაინზე და მესამე ფაზაში პროდუქტის დიზაინი ძირითადად ორიენტირებულია პოლიფერაციაზე.

2.   თუშმან-როსენკოფის ტექნოლოგიური სასიცოცხლო ციკლის მოდელი

ეს მოდელის გამოიყენება ნებისმიერი ახალი პროდუქტის წარმოების ან პროცესის გაუმჯობესების შემთხვევაში და დამოკიდებულია ტექნოლოგიების სასიცოცხლო ციკლზე. ამ შემთხვავაში ძლიერი აქცენტი კეთდება პროდუქციის დიზაინზე. ამის ნათელი მაგალითია ისეთი პროდუქტები, როგორიცაა: სმართფონი, ტაბლეტი, GPS ა.შ. [3, გვ. 33-39].

* * *

საერთაშორსო არენაზე მძაფრი კონკურენციის პირობებში, ინოვაციური პროცესები კიდევ უფრო დიდ მნიშვინელობას იძენს, რადგან ის, ქვეყნებისთვის ახალი ტექნოლოგიების შემცველი პროდუქტი, საერთაშორისო ბაზარზე წარდგენის საშულებით მაღალი ეკონომიკური შედეგების მიღების საშულებაა. შესაბამისად, მოცემული მიმართულებით მათ მიერ გაწეული ხარჯები ყოველწლიურად იზრდება და წამყვანი ქვეყენები სულ უფრო მეტად ცდილობენ ინოვაციური პროცესების ფინანსურ მხარდაჭერას. თავის მხრივ, ინოვატორმა კომანიებმა, თეორიულ მიდგომებზე დაყრდნობით, უნდა განახორცილეონ ინოვაციების მართვის ცვალებად ბიზნეს-გარემოსთან ადაპტირებადი მოდელის შემუშავება, რათა ურზუნველყონ ხელსაყრელი და კონკურენტუნარიანი პირობების შექმნა საკუთარი მიზნების მისარწევად. შერჩეულმა მოდელმა უნდა უზრუნველყოს ორგანიზციის მხრიდან ინოვაციების მართვის სპეციფიკის განსაზღვრა, რაც მათთვის პრაქტკული შედეგების მომტანი იქნება. ამ უკანასკნელისთვის კი კრიტიკულად აუცილებელია: კვლევისა და ინოვაციური საქმიანაობის ექფეტიანდ მართვის უწყვეტობა, შესაბამისი მართვის სტრუქტურის ფორირება, ამ პროცესებში ჩართული პერსონალის კავილიფაკაციისა და კრეატიულობის მაღალი ხარსისხი. გარდა ამისა, კომპანიების გრძელვადიანი კონკურენტული უპირატესობის მიღწევისა და შენარჩუნებისთვის, ყველა სხვა ტიპის ინვაციასთან ერთად, მნიშვნელოვანია ადმინისტრაციული ინოვაციების დანერგვა.

ლიტერატურა:

1. ნიჟარაძე დ., ტექნოლოგიური მენეჯმენტის თავისებურებები გლობალურ გა- რემოში, ჟურნალი „ეკონომიკა და ბიზნესი“, 2016, ტომი IX, N4,.

2. სამადაშვილი ა., სამეწარმეო და ტექნოლოგიურ ინოვაციათა მენეჯმენტი, თბ., 2009.

3. Afuah A., Innovation Management: Strategies, Implementation and Profits, Oxford University Press, USA, 2003.

4. Bin A., Salles-Filhoa S., Science, Technology and Innovation Management: Contributions to a Methodological Framework, J. Technol. Manag. Innov., Volume 7, Issue 2, 2012.